In het kort:

• De interne biologische klok bevindt zich in de hypothalamus en regelt ritmes zoals hartslag, hormonen en het slaap-waakritme.
• Deze klok loopt iets langer dan 24 uur en moet dagelijks worden gesynchroniseerd, vooral via daglicht.
• De overgang naar zomertijd verstoort tijdelijk het bioritme, waardoor je je moe, ongeconcentreerd of ontregeld kunt voelen.
• Vrouwen zijn gevoeliger voor ritmeverstoring door hormonale schommelingen en een gemiddeld korter circadiaan ritme.
• Het herstellen van het slaap-waakritme kan door licht in de ochtend, minder schermlicht in de avond, vaste bedtijden en ontspanning.
• Je merkt dat je bioritme in balans is als je stabiele slaapmomenten hebt en je uitgerust wakker wordt.
• Een goed matras en een passende slaapomgeving ondersteunen zowel slaapkwaliteit als de biologische klok.

De interne biologische klok

In een deel van onze hersenen, de hypothalamus, zit een biologische klok verankerd, die ervoor zorgt dat de verschillende lichaamsritmes geregeld worden. Denk bijvoorbeeld aan je hartslag, de menstruatiecyclus van de vrouwen, maar ook het slaap-waakritme. De hypothalamus geeft hormonen af en reguleert de bloeddruk en lichaamstemperatuur. Je kunt dus zeggen dat de biologische klok ervoor zorgt dat allerlei processen in je lichaam volgens een vast ritme verlopen. Deze processen worden aangestuurd door wat we ook wel de organische klok noemen.

Deze interne klok loopt echter niet precies gelijk met de 24-uursklok zoals we die in ons dagelijks bestaan kennen; de interne biologische klok duurt namelijk net wat langer. Elke dag moeten onze hersenen dus de interne klok synchroniseren met het alledaags 24-uursritme. Dit gelijk stellen gebeurt met name door het daglicht. Echter, ook andere factoren spelen hierbij een grote rol. Denk aan regelmatige eet- en werktijden en op vaste en regelmatige tijden zorgen voor rust en (ook sociale) ontspanning. Wie zijn bioritme wil berekenen, kan hiermee meer inzicht krijgen in persoonlijke piek- en rustmomenten. Dit alles bij elkaar genomen, zorgt er vervolgens voor dat de meeste fysieke en psychische functies een 24-uursritme gaan vertonen en de 2 klokken nagenoeg synchroon lopen.

Leuk weetje: het 24-uursritme, noemen we ook wel circadiaan, wat zoveel betekent als ‘ongeveer een dag’.

Zomertijd en de invloed op je biologische klok

In de nacht van zaterdag op zondag in het laatste weekend van maart zetten we de klok een uur vooruit. De zomertijd gaat in. Voor velen is het fijn dat het ‘s avonds langer licht blijft, maar het brengt ook een nadeel met zich mee: je biologische klok raakt tijdelijk van slag.

Door het verzetten van de klok kom je uit je normale ritme. Ga je op je gebruikelijke tijd naar bed, dan ben je nog niet moe. En als de wekker ’s ochtends gaat, voelt het alsof je een uur te vroeg wakker wordt. Je lichaam loopt als het ware achter op de tijd.

Je bioritme – het geheel aan interne ritmes zoals honger, slaap en concentratie – moet zich opnieuw afstemmen op de nieuwe kloktijd. Vooral in de eerste dagen kun je merken dat je slaap waakritme verstoord is. Je voelt je moe, hebt minder focus, en je lichaam vraagt om rust op de verkeerde momenten. De impact van zomertijd maakt nogmaals duidelijk hoe belangrijk het is om je bioritme te berekenen en zo beter te begrijpen hoe je lichaam reageert op externe prikkels.

Hoe zit het met de biologische klok bij vrouwen?

De biologische klok van vrouwen heeft soms een ander tempo dan die van mannen. Dat komt deels door hormonale schommelingen (bijvoorbeeld tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap of overgang), maar ook doordat vrouwen vaak een iets korter circadiaan ritme hebben.

Dat betekent dat vrouwen eerder op de avond slaperig kunnen worden, en gevoeliger zijn voor verstoringen in hun ritme. Bij hen kan de overgang naar zomertijd net iets meer impact hebben, vooral als het slaappatroon al wat kwetsbaar is. Het bioritme berekenen kan voor vrouwen dus extra waardevol zijn om inzicht te krijgen in persoonlijke ritmepatronen.

Tips om je slaap-waakritme snel weer te herstellen

Of je nu een ochtend- of avondmens bent: gelukkig zijn er manieren om je lichaam te helpen om snel weer in een goed ritme te komen.

• Kom ‘s ochtends meteen in het licht – Sta op zodra de wekker gaat en zorg voor daglicht in je slaapkamer. Dit remt de aanmaak van melatonine en activeert je lichaam.
• Vermijd fel licht in de avond – Dim de lichten een uur voor bedtijd en vermijd schermen zoals tv, tablet of mobiel. Deze geven blauw licht af, wat de aanmaak van melatonine remt.
• Ga op vaste tijden naar bed en sta op vaste tijden op – Ook in het weekend. Zo herstel je je slaap en waakritme sneller.
• Vermijd cafeïne in de avond – Koffie, cola of energiedrank kunnen je bioritme flink verstoren.
• Zorg voor rust en ontspanning – Yoga, lezen of een warme douche helpen je lichaam om de overgang naar de nacht te maken. Een gebalanceerd avondritueel draagt bij aan een stabiele organische klok.

Hoe weet je of je bioritme in balans is?

Je bioritme berekenen kan met allerlei apps of testjes, maar de beste graadmeter is nog altijd je gevoel. Word je op een vast tijdstip moe? Of juist elke ochtend op dezelfde tijd wakker – ook zonder wekker? Dan is je organische klok goed afgestemd. Wie twijfelt, kan eenvoudig zijn of haar bioritme bereken met online tools of metingen.

Voel je je vaak vermoeid, val je moeilijk in slaap of kom je niet uitgerust uit bed? Dan is de kans groot dat je slaap-waakritme verstoord is. In dat geval kan het helpen om je bioritme te berekenen en zo mogelijke knelpunten op te sporen.

Een gezond bioritme begint in bed

Je kunt veel doen om je bioritme te ondersteunen, maar een goede nachtrust begint bij de juiste omgeving. Een matras dat past bij jouw lichaam en slaapgewoonten maakt het verschil. Lichaamshouding, temperatuurregeling en comfort spelen allemaal een rol bij een gezond slaapritme. Een goede nachtrust ondersteunt niet alleen je energiepeil, maar ook het functioneren van je organische klok.

Bij Sonnemans Slaapspecialist in Someren helpen we je graag aan slaapoplossingen die écht bij je passen. Zo ondersteunen we niet alleen je lichaam, maar ook je natuurlijke ritme.

Veelgestelde vragen over de biologische klok & zomertijd

1. Waarom raakt mijn biologische klok van slag door de zomertijd?

Omdat je interne klok een eigen ritme heeft dat niet precies gelijkloopt met de 24-uursklok. Door de tijd een uur vooruit te zetten, komt je lichaam tijdelijk “achter” te lopen. Je voelt je minder moe in de avond en te vroeg wakker in de ochtend.

2. Hoelang duurt het om te wennen aan de zomertijd?

Gemiddeld duurt het 3 tot 7 dagen om volledig te wennen. Bij gevoelige groepen, zoals vrouwen of mensen met slaapproblemen, kan het wat langer duren.

3. Kun je je bioritme zelf beïnvloeden?

Ja. Lichtblootstelling in de ochtend, vaste bedtijden, minder schermlicht in de avond en ontspanningsmomenten helpen om je ritme te stabiliseren.

4. Zijn vrouwen gevoeliger voor ritmeverstoring?

Vaak wel. Door hormonale schommelingen en een gemiddeld korter circadiaan ritme kunnen vrouwen meer impact merken van veranderingen zoals de zomertijd.

5. Hoe weet ik of mijn bioritme uit balans is?

Signalen zijn: moeite met inslapen, vermoeid wakker worden, dipjes overdag, concentratieproblemen en wisselende energie. Stabiele slaapmomenten en een natuurlijke, voorspelbare vermoeidheid wijzen juist op een gezond ritme.